از روزگار قدیم، یعنی از نخستین روزی که بشر  به فرش‌بافی رو آورد، فرش‌ها دستبافت بود. اما با گذشت زمان و با پیشرفت دانش و آگاهی، فرش ماشینی پدیدار شد. چرا؟ ناگفته هم پیداست که بافتن فرش دستبافت بسیار زمان‌برتر از  بافتن فرش ماشینی است. همان‌طور که احتمالاً می‌دانید و از اسمش هم پیداست، فرش ماشینی با استفاده از دستگاه و بدون دخالت دست بافته می‌شود. در  این مقاله می‌خواهیم سر در بیاوریم که فرش ماشینی چگونه بافته می‌شود و در همین راستا درباره‌ی ابزارهای لازم برای بافتن فرش ماشینی و مراحل مختلف بافتن فرش ماشینی صحبت می‌کنیم.

 

 ابزارهای لازم برای  بافتن فرش ماشینی

همان‌طور که از عبارت فرش ماشینی پیداست، یعنی بدون دخالت دست و با استفاده از ماشین بافته می‌شود. در نتیجه ضروری‌ترین ابزار لازم برای بافتن فرش ماشینی چیزی نیست جز ماشین بافنده.

ماشین بافنده انواع مختلفی دارد و هر کارخانه فرش با در نظر گرفتن نیاز و بودجه خود ماشین‌ها‌ی بافندگی را انتخاب می‌کند.

ماشین های CRX، ASR، VTR، HCP، واندویل، تکسیما و شونهر از جمله ماشین‌های متداول در کارخانه‌ها هستند که برای بافت فرش از آن‌ها  استفاده می‌شود.

پیش از شروع به بافتن فرش ماشینی، علاوه بر ماشین بافندگی باید مواد لازم را هم فراهم کرد. منظور از مواد لازم تهیه خامه و آماده سازی تار و پود و نخ خاب فرش ماشینی است.

مراحل بافت فرش ماشینی

شاید تصور کنید بافت فرش ماشینی بسیار ساده باشد.  مثلاً شاید این‌طور فکر کنید که به‌راحتی از یک‌طرف نخ‌ها را به ماشین می‌دهند و از آن‌طرف فرش آماده تحویل می‌گیرند! بافت فرش ماشینی کار آسانی نیست، صرفاً از بافتن فرش دستبافت ساده‌تر است اما بافتن فرش ماشینی هم مراحل مختلفی دارد. با فرش پامنار تا پایان این مقاله همراه باشید و با مراحل اصلی بافت فرش ماشینی آشنا شوید.

مرحله اول: ریسندگی

الیافی که به کارخانه می‌رسند، معمولاً قبل از ورود به مرحله‌ ریسندگی، وارد قسمت رنگرزی می شوند. در آنجا انواع رنگ‌ها وجود دارد و نخ‌ها را رنگ می‌زنند. تنوع رنگ بسیار زیاد است. معمولا در فرش‌های ماشینی بین ۸ تا ۱۰ رنگ نخ به کار  می‌رود. در فرش پامنار این تنوع به .... رنگ می‌رسد.

  در مرحله ریسندگی،  قرار است الیاف واردشده به نخ تبدیل شوند. اما اینکه به چه نوع نخی تبدیل شوند در همین مرحله مشخص می‌شود. انواع نخ در فرش ماشینی نخ تار و نخ پود و نخ خاب است.  را همین مرحله ریسندگی به عهده دارد. همانطور که گفتیم این نوع فرش دارای سه جزء اصلی شامل نخ تار، نخ پود و نخ خاب است.

نخ تار از الیاف پنبه، نخ پود از الیاف جوت و نخ خاب یا همان نخ ریشه از الیاف آکریلیک، پلی استر یا پلی پرولین تهیه می‌شود. گاهی اوقات هم برای آماده کردن نخ ریشه از الیاف ویسکوز استفاده می‌شود.  این نخ‌ها در مرحله ریسندگی آماده‌سازی می‌شوند و مقدار لازم آن به دستگاه داده می‌شود.

معمولا بخش عمده و حدود ۸۲ درصد فرش ماشینی از نخ خاب یا همان نخ ریشه تشکیل شده است. نخ تار در کمترین مقدار و حدود ۶ درصد و نخ پود به اندازه دو برابر نخ تار در فرش ماشینی به کار می‌رود.

مرحله دوم: بافندگی

 همه مراحل کار بافندگی را ماشین بافنده انجام می‌دهد. ماشین بافندگی از دو طرف کار استفاده می‌کند و در اصطلاح به آن فرش رو و زیر بافت می‌گوییم. نخ ریشه بین تمامی فرش‌های بافته شده، مشترک است. در واقع ماشین بافندگی به صورت ممتد از نخ ریشه استفاده می‌کند. زمانی که بافت فرش به اتمام می‌رسد، یک تیغ برش که همراه با بافت در حال حرکت است، نخ خاب را برش می‌دهد و دو فرش را از هم تفکیک می کند.

مرحله سوم: تکمیل فرش

 تکمیل فرش به مرحله‌ای گفته می شود که در آن فرش بافته شده را برای فروش آماده می‌کنند. تکمیل فرش یعنی همین که لازم است  فرش قبل از عرضه مراحلی را طی کند تا بافت فرش تکمیل شود. مراحل تکمیل فرش معمولا در یک سالن مجزا انجام می‌شود. در ابتدا فرش خام در اختیار رفوگر قرار می‌گیرد.

رفوگر تمام فرش را با دقت بازرسی می‌کند تا هرگونه ایرادی را از فرش رفع کند. پس از آن لازم است کارهای دیگری انجام شود که هدف از انجام آن‌ها  افزایش کیفیت، دوام و زیبایی فرش است.

در ابتدا فرش خام وارد مرحله رائینگ می‌شود. در این مرحله، رول‌های فرش براساس اندازه به یکدیگر دوخت می‌خورند تا آماده ورود به مراحل بعدی شوند.

در مرحله بعدی سطح فرش پرداخت می‌شود که به آن مرحله شیرینگ می گویند. در واقع، در این قسمت پستی و بلندی‌های سطح خاب فرش که در مرحله بافت ایجاد شده است، با یک تیغ و بسیار دقیق برش داده می‌شود تا سطح فرش کاملا صاف و یکنواخت شود.

در این مرحله برای افزایش دقت کار از رایانه کمک می‌گیریم تا پستی‌ها و بلندی‌ها را به‌درستی تشخیص دهیم. سپس با استفاده از دستگاه آهار، آهارزنی پشت فرش انجام می‌شود. پس از آن، لبه‌های فرش با تیغ برش می‌خورد و به‌صورت زیگزاگ لبه‌دوزی می‌شود.

ریشه‌زنی نیز در همین مرحله انجام می شود. لبه‌دوزی و ریشه‌زنی  با کمک دستگاه دوخت ریشه و زیگزاگ انجام می‌شود. در پایان، دوباره کیفیت فرش با همکاری واحد کنترل سنجیده می‌شود و فرش پس از بسته‌بندی برای عرضه در بازار آماده می‌شود.